Iz ornitološke beležnice
From the ornitological notebook

Novi nalazi retkih vrsta ptica na ribnjaku "Svilojevo"
New discoveries of rare bird species on the Svilojevo Fishpond

Od objavljivanja rezultata proučavanja ornitofaune ribnjaka "Svilojevo" (CR55) (Lakatoš, 1992) prikupljeni su novi podaci o ornitofauni za ptice ovog izuzetno značajnog područja. U ovom prilogu se iznose samo novi podaci o pojavi četiri retke vrste ptica odstreljene na ribnjaku "Svilojevo" 1997. i 1998. tokom lovova stranih lovaca. Sve ptice su bile sačuvane u zamrzivaču na ribnjaku, gde su i fotografisane.

Krivokljui morski gnjurac Gavia stellata, odstreljen jedan odrasli primerak 06. 12. 1998.

Morska utva Tadorna tadorna, jedna odrasla ženka odstreljena 11. 01. 1997.

Zlatokrila utva Tadorna ferruginea, četiri odrasle ženke odstreljene 07. 12. 1998.

Belolika guska Branta leucopsis, odstreljen jedan odrasli primerak 12. 01. 1997.

Literatura

Lakatoš, J. (1992): Ornitofauna ribnjaka u Svilojevu. Ciconia, 4., p, 28-41. Novi Sad.

Jovan Lakatoš

Gnežđenje crvenokljunog labuda (Cygnus olor) u Smederevu
Mute Swan breeding in Smederevo
  • Cygnus olor is tryinges to breed in Smederevo (DQ 94) since 1996. In the breeding season of 1996 eggs were not laid due to disturbance. In the season 1997 eggs were laid, but were stolen during the incubation. Incubation was successful in 1998. Seven chicks hatched, five of which survived. This is the first successful breeding of Mute Swan south of Sava and Danube Rivers in the 20th Century.

    • Crvenokljuni labud (Cygnus olor) pokušava da se gnezdi u Smederevu od 1996. godine, na lokalitetu Jezava reka, odnosno bare Jezava, u neposrednoj blizini smederevske trvrđave i Dunava (DQ94). Tokom 1996. par je ometen i nije uspeo da snese jaja. U 1997. par je sneo jaja, ali su ona tokom inkubacije pokradena. Najzad, u 1998. par je uspešno prebrodio inkubaciju i izveo čak 7 mladih, ali su 2 od njih nastradala, dok je 5 ostalo u životu. Ipak, njih je privremeno uhvatio jedan nesavesni građanin, no oni su opet pušteni na zahtev članova Ekološkog društva. Može se konstatovati da je ovo u 20. veku prvi slučaj gnežđenja Cygnus olor u Srbiji, južno od Save i Dunava. U bari Jezava ima otvorenih vodenih površina i tršćaka, pa se tu još gnezde i liska (Fulica atra), patka gluvara (Anas plathyrynchos) kao i trstenjaci (Acrocephalus sp.).

    Nebojša Nikolić

    Nalaz riđeg mišara (Buteo rufinus) u Karapandži ("Gornje Podunavlje")
    Red-legged Buzzard found in Karapandza Forest (Gornje Podunavlje)
  • Karapandza Forest (CR 38) is in the northwesternmost part of Serbia. An immature specimen of Buteo rufinus, unable to fly, was discovered there on August 6th, 1998. The bird was medically treated for two months, but then it died from unknown reasons. This is the first record from the Gornje Podunavlje, and it belongs to the postnatal dispersion season.

    • Prilikom radova na izvozu ogrevnog drveta iz šume Karapandža (CR38) 06. 08. 1998. nekoliko meštana Koluta je naišlo na iznemoglu i izgladnelu pticu-grabljivicu koja je ležala na tlu i nije mogla da leti. Ptica je istog dana dospela u privatni zoološki vrt "ZOO Miki" vlasnika Milana Mirića u Kolutu, koji je na licu mesta izvršio determinaciju. Njemu, kao vrlo iskusnom poznavaocu ptica, ovo je bio prvi susret sa riđim mišarem (Buteo rufinus). U pitanju je bilo juvenilni primerak tipične obojenosti, bez vidljivih mehaničkih ozleda, ali vrlo lošeg opšteg zdravstvenog stanja, i sa vrlo malom telesnom masom. Ptica je smeštena u karantinsku prostoriju, u kojoj je sprovođena terapija. Hranu je nakon vrlo kratkog perioda aklimatizacije uzimala redovno, a ubrzo i u velikim količinama, pa joj se zdravstveno stanje ubrzo popravilo. Prostorija u kojoj je ptica boravila bila je pogodna i za ograničeno letenje, no uprkos očiglednom oporavku, procenjeno je da ni nakon 45 dana terapije i rehabilitacije ptica nije spremna za puštanje, pa su joj obroci prema tome i usklađivani. Riđi mišar je iznenada, iz razloga koje nije utvrđen, uginuo početkom oktobra 1998. Njegov dermopreparat se nalazi u ornitološkoj zbirci Zavoda za zaštitu prirode Srbije u Novom Sadu (inv. br. A002545D).

    Po saznanju autora, ovo je prvi nalaz riđeg mišara na području Gornjeg Podunavlja. Period iz koga potiče se poklapa sa periodom disperzije mladih ptica nakon osamostaljenja od roditelja, što znači da vrlo verovatno nije reč o ptici koja se izlegla na širem prostoru, pogotovo stoga što gnežđenje ove vrste nije dokazano na područjima koja neposredno gravitiraju ka lokalitetu nalaza. Međutim, veoma je važno da se na pojave riđeg mišara u Vojvodini obrati veća pažnja, jer ova vrsta recentno širi svoj areal gnežđenja prema severu. Dokazi za to su redovno gnežđenje 1-3 para u severoistočnoj Mađarskoj od 1992. (Magyar et al, 1998), progres bugarske populacije, čija je brojnost procenjena na 150-200 parova (Tucker & Heath, 1994) a koja je gotovo ravnomerno raspoređena na celoj teritoriji Bugarske, i konačno, brojnost gnezdilišne populacije u Srbiji koju je Grubač (1994) procenio na 10 do 15 parova.

    Interesantno je takođe da je ptica pronađena na izrazito močvarnom i vlažnom području, u šumi na aluvijalnoj ravni Dunava, jer ova vrsta i prilikom gnežđenja (ibidem) i prilikom seobe (Kovács, 199s) preferira otvorena i suva staništa sa oskudnom vegetacijom.

    Literatura

    Grubač, B. (1994): Prilozi o stanju i gnežđenju riđeg mišara (Buteo rufinus CRETZCHMAR, 1827) u Srbiji. Zaštita prirode 46/47, p. 157-161.
    Kovács, G. (1992): Occurence of the Long-Legged Buzzard (Buteo rufinus) in the Hortobágy between 1976 and 1991. Aquila 99:41-48.
    Magyar, G., Hadarics, T., Waliczky Z., Schmidt, A., Nagy, T. & Bankovics, A. (1998): Nomenclator avium Hungariae. An annotated list of the birds of Hungary. Madártani Intézet - MME - Winter fair, Budapest - Szeged.
    Tucker, G. M. & Heath, M. F. (1994): Birds in Europe: their conservation status. BirdLife International (BirdLife Conservation Series no. 3). Cambridge.

    Marko Tucakov & Milan Mirić

    Gnežđenje orla krstaša (Aquila heliaca) na Fruškoj gori kod Molovina
    Imperial Eagle breeding on Fruska Gora Mountain near Molovin
  • An active nest of Aquila heliaca was discovered on June 2nd, 1984, on the western slopes of Fruska Gora Mountain near Molovin (CR 60). One nestling was present in the nest. Local people claimed that the nest had been active for several years. It was situated on the ancient oak tree inside a young forest.

    • Na krajnjim zapadnim obroncima Fruške Gore kod Molovina (CR60), pronađeno je 02. 06. 1984. gnezdo orla krstaša (Aquila heliaca). Gnezdo je bilo smešteno u mladoj hrastovoj šumi, na jednom ostavljenom starom stablu - semenjaku. U gnezdu se nalazio jedan mladunac, koji je još bio u paperju (perje je tek počelo da raste), ali je ipak bio dovoljno velik za provođenje prstenovanja. Po navodima okolnih meštana, gnezdo je aktivno više godina unazad. Nakon 1984. godine gnezdo i okolina nisu više obilaženi, pa nema informacija o daljoj sudbini tog para orla krstaša.

    Antun Žuljević

    Ubijena mala droplja (Tetrax tetrax) u dolini Velike Morave kod sela Striže
    Little Bustard shot in the Velika Morava Valley near Striza Village
  • A freshly shot female Little Bustard was discovered on November 1st, 1998, in the Velika Morava Valley near Paracin. The bird was found on the agricultural land on the flat ground at about 125 meters above sea level, in the garden with cabbage remains, surrounded with maize fields. This species nests no more on Balkan Peninsula so the shot specimen was probably on migration.

    • Mala droplja (Tetrax tetrax) je ugrožena vrsta i nema recentnih podataka o njenom gnežđenju na Balkanu, gde se u prošlosti gnezdila (Cramp et Simmons, 1980; Goriup, 1994). U Srbiji se ova vrsta gnezdila u prošlosti (Matvejev, 1950). Grupa lovaca iz Paraćina je 01. 11. 1998. godine pronašla sveže ubijenu malu droplju u okolini sela Striže kod Paraćina (EP35). Ptica je pronađena na poljoprivrednom zemljištu (bašti sa posečenim kupusom, koja je okružena kulturama kukuruza i dr.), u ravnici na 125 m nadmorske visine. S obzirom da su meštani pretpostavili da se radi o nekoj "retkoj i nepoznatoj" vrsti, uzeli su delove tela (krila, glavu i noge - na slici). Na osnovu sačuvanih ostataka, jasno je mogla da se prepozna ženka Tetrax tetrax.

    Imajući u vidu datuma nalaza, verovatno se radi o ptici na seobi. S obzirom da vrsta više ne gnezdi na Balkanu i drugim zemljama Jugoistočne Evrope, ona je mogla da doleti iz šireg područja istočne ili jugoistočne Evrope (možda iz Rusije, Ukrajine ili dr.).Ubijanje male droplje, koja je ugrožena vrsta u Evropi (SPEC 2), od strane ovdašnjih lovaca, pokazuje svu težinu problema zaštite ugroženih vrsta zbog nekontrolisanog i neselektivnog lova u Srbiji.

    Literatura

    Cramp, S. & Simmons, K.E.L. (ed.) (1980): The Western Palearctic Birds. Vol. II. Oxford University Press.
    Goriup, P. (1994): Little Bustard (Tetrax tetrax). Pp. 236-237. In: Tucker, G. M. & M. Heath (ed.): Birds in Europe - Their Consevation Status, BordLife Conservation Series 3, BirdLife, Cambridge.
    Matvejev, S. D. (1950): Rasprostranjenje i život ptica u Srbiji. Posebna izdanja SANU, 161, Beograd.

    Bratislav Grubač

     

    Nalaz gnezda noćnog potrka (Burhinus oedicnemus) u Slanom Dolu na području Donje Bregalnice (BJR Makedonija)
    Stone Curlew nest found in Slani Dol in Donja Bregalnica Area (FYR Macedonia)
  • An active nest of Burhinus oedicnemus was discovered on June 2nd, 1995, nearby Enesevo Village in FYR Macedonia (EM 80). It was placed on the stony ground, at about 300-400 meters above the sea level. An adult flew from the nest, and a sole egg was found within.

    • Gnezdo noćnog potrka kod Slan Dola (02.06.1995.)

    Nest of Stone-Curlew

    (Foto: Tome Lisičanec)

    Tokom terenskih istraživanja područja Slan Dola (UTM:EM80) 02. i 03. juna 1995. godine pronađeno je gnezdo Burhinus oedicnaemus. Gnezdo je nađeno na kamenoj podlozi brda u okolini sela Eneševo, na oko 300-400 m nadmorske visine. U gnezdu je pronađeno jedno jaje, smešteno u malom udubljenju kamene podloge sa sitnom i retkom zeljastom vegetacijom (bez materijala za gnezdo). Jaje je belo-sive osnove, prošareno sa pegama i mrljama sivoljubičaste boje. Dimenzije jajeta su: 55,8 x 38,4 mm. U gnezdu je ležala jedna odrasla ptica.

    Tome Lisičanec
    Šumarska škola, 91430 Kavadarci
     
    Prvo posmatranje zlatnog prudnika (Pluvialis apricaria) u okolini Idvora (Banat)
    First observation of Golden Plover in Idvor area
  • An adult Pluvialis apricaria in breeding plumage was observed on the salinas in the vicinity of Idvor on August 6th and August 7th, 1998. This species was not noted during last forty years of intensive fieldwork in this area.

    • Prilikom obilaska slatina u okolini Idvora, 06. 08. 1998. posmatrana je ptica koja je na prvi pogled ličila na mladog vivka (Vanellus vanellus). Detaljnijim pregledom, sa udaljenosti od samo desetak metara, utvrđeno je da se radi o odraslom primerku Pluvialis apricaria u letnjem perju. Sutradan, 07. 08. 1998. u ranim jutarnjim časovima, ptica je posmatrana na istom mestu kako se hrani. Iz automobila je sa vrlo male udaljenosti napravljen veći broj fotografskih snimaka. U proteklih četrdeset godina intenzivnog istraživanja navedenog terena zlatni prudnik nije registrovan. Njegov najbliži rođak, Pluvialis squatrola se, međutim, redovno sreće na prolećnoj i jesenjoj seobi.

    Milan Dević

     

  • Osvrt uredništva: Pluvialis apricaria postaje sve ređa pojava u Vojvodini, jer je i njegova populacija u opadanju u mnogim delovima Evrope u kojima se gnezdi. Pozivamo saradnike da se jave ukoliko raspolažu redovnijim ili na drugi način zanimljivim posmatranjima ove vrste.
    • Tankokljuna liskonoga (Phalaropus lobatus) ponovo kod Čoke
    Red-necked Phalarop - On 02nd October 1999 near Čoka

    Dana 02. 10. 1999. sam sa Čabom Matovićem i Kristijanom Barna obilazio slatinsku močvaru zvanu "Arenda" ili Kopovo, tri kilometra istočno od Čoke (DR38), kada smo na taložniku obližnje farme svinja, posle poletanja većeg jata pataka, primetili jednu beloliku pticu tamnih leđa, koja je bez prestanka plivala tamo-amo i brzim pokretima kljuna sakupjala mušice sa površine vode. Bila je to mlada Phalaropus lobatus na seobi. Prema Hayman et al. (1995) većina mladih primeraka prilikom seobe već ima mitarena glavena i vratna pera. U našem slučaju verovatno se radi o jednom takvom primerku. Uspeo sam da je slikam sa daljine od 4-5 m, pomoću teleobjektiva od 500 mm.

    Tankokljuna liskonoga kod Čoke (02.10.1999.)

    (Foto: J. Gergelj)

    Pre dve godine, 10. 06. 1997. na istoj lokaciji, ali tom prilikom ne na taložniku farme nego na slatinskoj močvari "Arende", Atila Agošton i njegov brat videli su i slikali jednu ženku tankoljune liskonoge (Agošton, 1998) u svadbenom ruhu. Isti ovaj primerak u grupi sa Calidris alpina video sam i ja na tom mestu 31. 05. 1997. To znači da ova retka vrsta, prilikom seobe pojedinačno posećuje okolna prirodna slatinska staništa.

    Literatura

    Agošton, A. (1998): Tankokljuna liskonoga (Phalaropus lobatus) kod Čoke. Ciconia 7.: 140.
    Hayman, P., Marchant, J. & Prater, T. (1995): Shorebirds: an identification guide to the waders of the world. Christopher Helm (Publishers) Ltd. London.

    Jožef Gergelj

     

    Praćenje toka gnežđenja gugutke (Streptopelia dacaocto) u selu Konjuh
    Collared Dove nesting observed in Konjuh Village
  • A pair of Streptopelia decaocto bred in 1999 in Konjuh village near Krusevac on the windowsill of a detached house. The breeding was followed in detail. Important breeding dates, nest behavior and diet are thoroughly described.

    • Tokom 1999. godine posmatrano je gnežđenje Streptopelia decaocto u selu Konjuh kod Kruševca (EP13). Neki detalji o gnežđenju ove vrste uočeni su i 15. - 19. maja. Gnezdo gugutke je sagrađeno u prozoru (između duplih stakala), na prvom spratu nastanjene kuće Radoslava Grubača iz Konjuha. Soba se povremeno koristila, a prozor je tokom gnežđenja gugutke bio stalno otvoren. Dobijeni rezultati dati su hronološki.

    15. maj - gnezdo je prvi put uočeno; u njemu se nalazi jedno sveže položeno jaje.
    16. maj - položeno je drugo jaje; ptice prave kraće pauze tokom inkubacije.
    30. maj - izeležen je prvi mladunac.
    31. maj - izležen je drugi mladunac (inkubacija trajala 15 dana.
    5. jun - od 6 do 14 časova: u gnezdu je uglavnom jedna odrasla ptica, povremeno pravi pauze u trajanju od više minuta (verovatno odlazi po hranu); zabeleženo je 3 hranjenja tokom 7 sati posmatranja (prvo u 7,10); rano ujutro (6,10) mladunci traže hranu - udaraju svojim kljunovima odraslu pticu po voljci (nije ih tada hranila); ukupno hranjenje oba mladunca sa pauzama traje oko 15 minuta; ukoliko mladunci spavaju (pre hranjenja), odrasla ptica ih budi dodirujući lagano po vratu.
    7. jun - stariji mladunac (star 8 dana) počeo je da operjava.
    17. jun - stariji mladunac je prvi put poleteo (star 18 dana).
    19. jun - mlađi mladunac je poleteo (star 19 dana).

    Precizno vreme trajanja inkubacije je 15 dana, a dužina zadržavanja (odrastanja) mladunaca u gnezdu (18 i 19 dana - od izleganja do poletanja). Tokom perioda inkubacije uočeno je redovno smenjivanje polova na gnezdu, tj. na jajima leže oba roditelja.

    Stevan Grubač

    Neki malo poznati nalazi uralske sove (Strix uralensis) u Severozapadnoj Bačkoj i Sremu
    Some lesse known data on Ural Owl in Northwestern Backa and Srem
  • In the Aquila vol. 19, there was a note published on Strix uralensis wintering on two localities in Backa. Two specimens were shot on December 9th, 1911, one in Sonta (CR 55) and one in Bac (CR 62). There was also the third, melanistic specimen, which was collected in Ilok (Croatia, CR 70) on November 29th, 1911 (Lendl, 1912). These data have been used very rarely by our ornithologists.

    • Detaljnijim pregledom prevashodno stare ornitološke literature uočeno je nekoliko veoma interesantnih podataka o pojavi Strix uralensis u zapadnoj Bačkoj i zapadnom Sremu, koji su našim ornitolozima uglavnom bili nepoznati ili malo korišćeni.

    U 19. broju Aquila objavljen je kratki zapis, čiji jedan deo u slobodnom prevodu glasi: "Krajem 1911. godine, smo sa više mesta dobili uralske sove, među kojima su neke sa do sada nepoznatih terena" (Lendl, 1912). Radilo se o jednom primerku iz Sonte (UTM:CR55), prikupljenom 09. 12. 1911., i jednom primerku iz Bača (UTM:CR62) prikupljenom takođe 09. 12. 1911. Treći podatak iz citiranog rada kazuje da je u Iloku (Hrvatska; UTM:CR70), 29. 11. 1911. nađen primerak uralske sove koji je bio melanistički obojen.

    Literatura

    Lendl, A. (1912): Faunisztikai adatok. Aquila, 19:463. Budapest.

    Jovan Lakatoš

    Trstenjak rogozar (Acrocephalus schoenobaenus) sa deformisanim kljunom
    Sedge Warbler with deformed bill

    U avgustu 1997. godine smo prilikom prstenovanja ptica na Ludaškom jezeru uhvatili jednog interesantnog trstenjaka rogozara sa skoro ukrštenim kljunom. Mlada ptica, izležena u dotičnoj godini imala je deformisan (iskrivljen i savijen) gornji deo kljuna. Nismo mogli ustanoviti da li se radi o nekoj povredi kljuna ili drugom razlogu. Po svemu sudeći ova deformacija nije smetala ptici prilikom hranjenja, pošto je ona bila u dobroj kondiciji. Imala je prosečnu težinu i posle prstenovanja je odletela bez problema.

    Jožef Gergelj

     

    Neobično gnežđenje velike senice (Parus major) u Adi
    An unusual breeding of Great Tit in Ada
  • A pair of Parus major bred in the hollow pipes in the iron construction of a tractor plough in Ada (DR 37) during April 1989. While nestlings were intensively fed, the tractor was used three times to plow the fields. However, all the nestlings survived and fledged successfully. The same pair had another clutch inside the same hollow.

    • U dvorištu samostalnog poljoprivrednog proizvođača Lajoša Tota iz Ade (UTM:DR 37) je krajem aprila 1989. godine primećeno neobično gnežđenje Parus major. Vlasnik je naime prolazeći pored pluga čuo oglašavanje mladih ptića, i kad je bolje zagledao konstrukciju pluga od šupljih cevi, primetio je gnezdo sa više mladih ptica unutar gornje cevi. Kada je došlo vreme da se ore Tot je priključio plug na svoj traktor, preorao predviđenu površinu i nakon završetka posla plug ostavio na drugom kraju dvorišta, ali odrasle senice su tamo nastavile hranjenje mladih. Vlasnik pluga je ukupno tri puta koristio plug za rad na njivi, ali to izgleda nije smetalo razvoju mladih senica, te su sve uspešno napustile mobilno gnezdo. Posle uspešnog gnežđenja par velikih senica je i drugi put iskoristio mogućnosti za gnežđenje unutar pluga. Prilikom ponovnog gnežđenja plug se više nije koristio, tako da su roditelji nesmetano mogli obaviti svoj zadatak oko podizanja mladih senica.

    Laslo Tot

    Planinska strnadica (Emberiza cia), nova gnezdarica Vojvodine
    Rock Bunting - a new breeder of Vojvodina
  • This species has been proved as a breeder on July 16th, 1999 on Vrsacke Mountains (EQ 29), and this is the first noted breeding of this species in Vojvodina. An active nest with four eggs was discovered on the slope bordering the road cut into the rocky ground, at about 500 meters above the sea level. When nest was rechecked on July 26th, 1999, it contained two nestlings.

    • Planinska strnadica je u Srbiji svugde retka (Matvejev, 1976). Najsevernije nalazište je, prema istom autoru, Đerdap. U Vojvodini do sada nije nalažena na gnežđenju, već samo u prolazu (Antal et al, 1971; Purger, 1990). Iz okoline Vršca potiču svega dva nesigurna savremena podatka sa seobe: 1 ptica 12. 09. 1997. i 20. 09. 1998. Do 1999. ova vrsta nije smatrana gnezdaricom Vršačkih planina i Vojvodine, a Rašajski i Pele (1993) je za ovo područje uopšte ne pominju.

    Na gnežđenju je jedan par registrovan 16. 07. 1999, na južnim padinama Vršačkog vrha, na oko 500 mnv, na staništu sa retkom vegetacijom (EQ29). Sučevića (1962) ovo stanište predstavlja kao "degradirane šume Quercus cerris, sa retkim žbunjem Crataegus oxycantha". Par je odavao utisak teritorijalnosti i uznemirenosti, pa je pronađeno i gnezdo sa 4 jajeta. Prilikom sledećeg obilaska, 26. 07., u gnezdu su zatečena dva operjala mladunca. Gnezdo je bilo smešteno na kosini usečenog puta, u potkapini kamenjara. Ptice su poslednji put posmatrane 07. 08. 1999.

    Literatura

    Antal, L., Fernbach, J., Mikuska, J., Pelle, I. & Szlivka, L. (1971): Namenverzeichnis der Vogel der Autonomen Provinz Vojvodina. Larus, 23:73-127.
    Matvejev, S. D. (1976): Pregled faune ptica Balkanskog poluostrva (I deo). SANU, posebna izdanja, knjiga 46, Beograd.
    Purger, J. J. (1990): Pitanje statusa planinske strnadice, Emberiza cia cia L., 1766, u Vojvodini. Glasnik Prirodnjačkog muzeja u Beogradu, B, 45:169-170.
    Rašajski, J & Pelle, I. (1993): Ptice Vršačkih planina. Matica Srpska, Novi Sad, 108pp.
    Sučević, P. (1962): Šumske fitocenoze Vršačkih planina. Rad vojvođanskih muzeja, Novi Sad.

    Milan Vučanović

     

    Peti naučni kongres Mađarskog ornitološkog društva
    (Budimpešta, 5-7. novembar 1999.)

    Organizacija i mogući kontakti sa BirdLife International Partnership

    U novembru 1999. godine u Budimpešti je održan 5. jubilarni naučni kongres Mađarskog ornitološkog društva. Na kongresu, koji se održava svake četvrte godine, osim domaćih ornitologa redovno učestvuju i ornitolozi iz susednih zemalja. Ovom prilikom među 120 učesnika, kongresu su prisustvovali i ornitolozi iz Jugoslavije (5) i Rumunije (5). Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Vojvodine zastupili su:

    Ištvan Balog (Temerin), Bela Kanjo (Apatin), Jožef Gergelj (Senta), Ištvan Hulo (Subotica) i Zoltan Pele (Zrenjanin). Na naučnom skupu J. Gergelj je prezentirao rad vojvođanskog društva, referisao o programu kartiranja kolonija čaplji i kormorana u Vojvodini (Srbiji). I. Hulo i J. Gergelj prezetirali su svoj rad u poster sekciji pod naslovom "Prilog poznavanju strategije mitarenja trstenjaka ševarića (Acrocephalus melanopogon)." B. Kanjo je referisao u faunističkoj sekciji o "Ptičjem svetu Apatina u dvadesetom veku."

    Na inicijativu Jožefa Fidlockog (Fidlóczky József) vd. direktora Mađarskog ornitološkog društva i predsednika evropske komisije (Chairman of the European Committee) organizacije BirdLife International, vođeni su razgovori o mogućnosti uključivanja Jugoslavije u tu organizaciju. BirdLife International sarađuje sa više od 100 zemalja na rešavanju problema oko zaštite i očuvanju ptica i njenih staništa. BirdLife International se zasniva na većništvu, što znači da organizacijom upravlja veće članica. Iz svake države samo jedna organizacija, odnosno jedan partner, može da se učlani u BirdLife International. Članovi se biraju sa oprezom. Prvo se izabere reprezentativna organizacija, znači organizacija ili društvo koja se bavi zaštitom i proučvanjem ptica i koja može da reprezetuje dotičnu zemlju. Kasnije, kroz razne vidove upoznavanja i saradnje, reprezentativna organizacija stekne status kandidata za partnera (Partner Designate), i ako zadovoljava uslove, koji pak nisu javno porklamovani, može da stekne status partnera u BirdLife International organizaciji.

    BirdLife International organizacijom upravlja veće članica koje donosi odluke. Postoji kancelarija u Kembridžu, kojom upravlja generalni direktor. Postoje i regionalne komisije i kancelarije u Africi, Americi, Aziji, Australiji sa Pacifikom, Evropi i Srednjem Istoku. Evropska kancelarija je u Holandiji (Wageningen). Evropsku diviziju BirdLife International organizacije čini 22 partner organizacije, 10 kandidata za partnera i 5 reprezentativnih organizacija, koje zastupaju svoje zemlje.

    Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Vojvodine, kao jedina civilna (nevladina) organizacija koja se bavi proučavanjem i zaštitom ptica u Jugoslaviji, stupila je u kontakt sa evropskom kancelarijom BirdLife International organizacije, koju vodi gospođa Canan Orhun (Head of European Division) i sa direktorom za mrežu i programe (dr Marco Lambertini, Director of Network and Programme). Nadamo se da će naše obraćanje BirdLife International organizaciji uroditi plodom i da ćemo se moći postepeno uključiti u rad jedne od najeminentnijih organizacija na svetu, koja se bavi aktivnom zaštitom ugroženih ptica i njihovih staništa.

    Jožef Gergelj

     

    In Memoriam
    Borko Obućina
    (1960 - 1999)

    Bio je čvrsti preplanuli gorštak sa zlatarskih brda i uvačkih udolina. Na prvi pogled nezainteresovan za svoju okolinu i hladan, Borko Obućina je ustvari bio vatreni zaljubljenik u prirodu svoga kraja, a posebno uvačkih zelenih virova i brzaka, šiljatih stena koje su iz njih izvirale; plavetnila neba koje se oslikavalo u modrim dubinama jezera; vitkih četinara koji su se trudili da dosegnu nebo.

    Borko Obućina se bavio posmatranjem lešinara, moglo bi se reći od svog rođenja. Dok je mnogim zaljubljenicima u ptice, posebno onim rođenim u gradovima, životni san da bar jednom vide cara nebeskih visina, Borko nije imao tih problema. On se jednostavno rodio u zaseoku Obućine, gde se na svega koju stotinu metara od njegove kuće nalazi stena Orlovica, gde su se lešinari gnezdili od pamtiveka. Orlovi i lešinari su bili njegova svakodnevnica i Borko se u njih zaljubio od malena.

    Početkom osamdesetih godina Borko Obućina se upoznaje sa istraživačima ptica grabljivica iz Beograda, i otada počinje njegovo ozbiljnije bavljenje lešinarima na Uvcu i njihovoj zaštiti, što će tokom devedesetih godina prerasti praktično u njegovo zvanično zanimanje, zahvaljujući razumevanju direktora fabrike "Plastika" iz Nove Varoši, gde je bio zvanično zaposlen. Borko je tako svo svoje raspoloživo vreme mogao posvetiti radu na zaštiti Specijalnog rezervata prirode "Klisura reke Uvac" i Fondaciji "Beloglavi sup" čiji je bio sekretar.

    Na prvi pogled, moglo bi se pomisliti da je to bilo vreme blagostanja za ovog mladog čoveka, kome su se ispunile želje da radi ono što voli. Ako se tome doda činjenica da je bio oženjen i imao dvoje male dece, zaista se nije moglo naslutiti ono što je sledilo. Ali, upravo u to vreme, Borko se ozbiljnije susreće sa svom težinom borbe za zaštitu prirode, u sredini koja na te stvari gleda uglavnom sa podsmehom i podozrenjem, koja nikada nije imala dovoljno sluha za takve uzvišene ciljeve, suviše ophrvana svakodnevnim problemima življenja. Borko pokušava da nadoknadi nedostatak svog biološkog obrazovanja i iskustva u navedenim poslovima, putujući na skupove i seminare po Srbiji i družeći se sa ornitolozima i zaštitarima prirode. Borko tada verovatno shvata da je na neki način postao lokalni Don Kihot u borbi protiv vetrenjača.

    Borko sredinom devedesetih godina postaje sve veći pesimista, čovek sa sve više srdžbe u sebi. Paradoksalno je, što upravo u tom periodu lešinari na Uvcu doživljavaju svoj procvat, jer ih je iz godine u godinu bivalo sve više. Borka su međutim mučili brojni problemi, koji su se stalno gomilali, a on nije imao moći da ih rešava, a sticajem okolnosti nije se previše oslanjao na adekvatnu pomoć sa strane.

    U sred NATO bombardovanja u proleće 1999., Borko se odlučio na samo njemu razumljiv potez očajnika. Iako su mnogi možda u prvi mah pomislili da je bombardovanje bilo glavni povod za to, njegova poruka koju je ostavio iza sebe je to demantovala. U njoj se Borko jasno zahvaljuje pticama i prirodi, kao svojim pravim prijateljima, u koje je imao poverenja i za koje je znao da su dosledni i da ga neće izneveriti. Sa druge strane, izvire srdžba i razočaranje u ljudski rod, ili bar jedan njegov deo. Poslednje rečenice Borkovog obraćanja drugima glase: "Kukavice žive koliko moraju, hrabri žive dokle žele".

    Da li je Borko Obućina morao poći na ovu stazu bez povratka, teško je sada reći, ali je gotovo sigurno da ga je boleo rastanak od svojih istinskih prijatelja - nebeskih letača. Njegova sena i duh su međutim i dalje prisutni na ovim prostorima, jedreći iznad vrleti i gudura Uvca i Zlatara, prenoseći se na krilima lešinara sa jednog na drugo brdo. Možda je to snaga koja će nekog novog lokalnog Borka Obućinu nadahnuti da se uhvati u tešku ali časnu borbu zaštite prelepe prirode Raške oblasti.

    Slobodan Puzović